Interview met Bas Timman over decentralisatie Jeugdzorg

De heer Bas Timman, bestuurder van Jeugdformaat in Den Haag:

1.In het debat over de jeugdzorg lijken er twee "uitersten" te zijn: jeugdhulpverlening ín een sociaal wijkteam en jeugdhulp in de 2e lijn. Wat zou uw advies zijn en waarom?

Een belangrijke oorzaak voor de problemen in het bestaande systeem is de strakke domeinscheiding en clustering tussen de 1e, 2e en 3e lijnszorg. Er zijn beperkingen en hobbels opgebouwd die ervoor zorgen dat hulp niet flexibel en integraal kan worden ingezet. We hebben taken en opdrachten gescheiden: welzijnsorganisaties richten zich op welzijnswerk, schuldhulpverlening op schuldenproblematiek en de jeugdzorg op jeugd- en opvoedproblemen. Ieder zo zijn eigen specialisme.
Ook zijn hulpverleningsorganisaties en hulpverleners steeds verder verwijderd geraakt van de eigen omgeving van de cliënten; we weten niet meer wat er speelt in de buurten en wijken, waar de krachten zitten, welke zelforganisaties actief zijn.

Volgens mij gaat het niet om de keuze tussen een sociaal wijk team of achter een barrière in de 2e lijn. Dit zijn institutionele en instrumentele oplossingen die voorbij gaan aan de oorzaken van het probleem. Het gaat er om dat we vanuit een nieuw paradigma denken. Niet meer “over mensen”, maar “met mensen”, de cliënt als opdrachtgever. Dat betekent dus bijvoorbeeld nooit meer overleg zonder dat de cliënt er bij is. Daardoor verandert de taal en de inzet. En het betekent bijvoorbeeld ook dat dossiers online staan, beheerd door de cliënt. Je legt je verantwoording af aan de cliënt.
Als organisatie moet je je er tot het uiterste voor inspannen om dit mogelijk te maken. Processen moeten radicaal veranderen. En je moet cliënten optimaal faciliteren om deze rol te kunnen nemen; door hen zelf te activeren, het netwerk te laten benutten, of door gebruik te maken van vrijwilligers.

Het is te simpel om te zeggen of wijkteams of 2e lijn: belangrijk is flexibiliteit, kunnen schakelen tussen intensief en licht, vloeiende, doorgaande lijnen creëren. En de vormen zijn daaraan ondergeschikt.
Mijn advies zou dus zijn: focus op verbindingen, flexibiliteit, integraliteit, leer te schakelen en kies vormen die daar, in het licht van de lokale context bij passen. En zorg daarbij dat de cliënt de centrale positie heeft.

2.Wat gaat er voor zorgen dat de decentralisatie leidt tot een kwaliteitsverbetering in de jeugdzorg?

Kwaliteitsverbetering moet worden gezocht in professionalisering en bewustwording van de professionals. Professionals moeten het vraagstuk van de cliënt open en grondig verkennen. Iedere cliënt, hoog- of laagopgeleid kan zijn of haar eigen vraagstuk en oplossingsrichting formuleren. En dat moet het uitgangspunt zijn voor de professional, die dat gaat verbinden met deskundigheid en gezond verstand, in vrijheid. Niemand mag zich verschuilen achter protocollen of organisatiegrenzen.
De nieuwe wet zal daarvoor ruimte en stimulansen moeten verschaffen. En organisaties moeten die ruimte faciliteren. Maar het begint bij de professional.

3.Wat is de grootste uitdaging voor uw eigen organisatie?

We hebben enkele jaren geleden een koers uitgezet waarbij ons leidende motief verwoord wordt door de frase “alsof het je eigen kind is…” . Dit hebben we onderbouwd met vier pijlers: Effectieve hulp, Preventie, Participatie en Ongedeelde hulp. We streven naar hulp die aantoonbaar werkt, vroegtijdige inzet van onze hulp, zonder wachtlijsten. We vinden dat iedereen volwaardig aan de samenleving moet kunnen deelnemen en dat we de hulp bieden die nodig is, ongedeeld, integraal. Hiermee zijn we een eind gevorderd, maar het kost een behoorlijke inspanning om dit te handhaven en door te zetten.

De grootste uitdaging is gemeenten te laten zien wat we doen. Dat we, door een visie gedreven, autonoom bezig zijn de jeugdzorg te veranderen. En dat we hiermee willen doorgaan. Het risico is dat niet visie en inhoud, maar financiële drijfveren, straks het speelveld bepalen. Dat organisaties alles richten op zelf overleven. De uitdaging blijft de inhoud voorop te stellen en het organisatiebelang secundair te maken.