Versterken rol en deskundigheid van verzorgenden in wijkteams

Door alle veranderingen van de afgelopen jaren zijn wijkteams op een ander manier gaan werken en zijn ook andere competenties nodig. Veel aandacht is besteed aan de wijkverpleegkundige, maar nog weinig aan de rol van de verzorgenden.

In opdracht van ZonMw voerde Bosman & Vos  een verkenning uit en stelde een advies op. Het rapport is op 2 mei 2016 door het Ministerie van VWS naar de Tweede Kamer gestuurd.

Verkenning naar rol en deskundigheid verzorgenden in wijkteams
Met alle veranderingen in de thuiszorg is sprake van een paradigmashift. De zorg voor de cliënt en de samenwerking met de collega’s in het wijkteam vragen van de verzorgende nieuwe kennis, nieuwe competenties en nieuwe werkwijzen. ZonMw heeft ons gevraagd om een verkenning uit te voeren naar de rol en deskundigheid van verzorgenden in wijkteams. Daarbij keken wij naar aantallen (hoeveel verzorgenden zijn werkzaam in de wijk) en kwalitatieve informatie (deskundigheid, team-functioneren en ervaren knelpunten). Ook hebben we gekeken naar de verwachte ontwikkelingen in de komende jaren.

Verzorgenden grootste beroepsgroep in verpleging en verzorging in de wijk
In 2015 was gemiddeld één op de tien medewerkers in het wijkteam een hbo-opgeleide wijkverpleegkundige. Het grootste deel van de verpleging en verzorging in de wijk wordt uitgevoerd door de mbo-opgeleide verpleegkundigen en vooral de verzorgenden in de wijk (gemiddeld ruim zes op de tien medewerkers). De gevolgen van de veranderingen in de wijkverpleging voor de verzorgenden in de wijk heeft echter tot nu toe onvoldoende aandacht gehad. Het gaat in de wijkverpleging om een groep van bijna 50.000 werknemers.

Belangrijke rol voor de verzorgenden in veranderingen in de wijkverpleging
Verzorgenden zijn vooral verantwoordelijk voor de uitvoerende taken en spelen daarmee een belangrijke rol in de transformatie van de zorg en de resultaten die behaald worden met de wijkverpleging. Van belang is dat hier meer aandacht aan wordt besteed en dat bevorderd wordt dat ook deze professionals, zowel individueel als in teamverband, op een vernieuwde manier kunnen werken. Het gaat hierbij om het actief betrekken van de cliënt en zijn omgeving, het meer ‘zorgen dat’ dan ‘zorgen voor’, oog hebben voor de zorgkant én de verbindingen zoeken met andere levensdomeinen van de cliënt, samenwerken binnen het team en met andere disciplines en organisaties in de wijk.

Extra impuls om rol en deskundigheid verzorgenden te versterken
De onderliggende vraag bij deze verkenning was of VWS en ZonMw een extra  impuls aan de rol en deskundigheid van verzorgenden in wijkteams kunnen geven, en zo ja, hoe deze er dan uit zou moeten zien?

De aanbevelingen en de bijbehorende argumentatie zijn in het rapport te lezen. Een deel van de  aanbevelingen lichten wij hier toe:

1. Geef een extra impuls aan de rol en deskundigheid van verzorgenden in de wijkteams
   De geconstateerde knelpunten in de wijkteams zijn zodanig dat een extra financiële impuls vanuit het ministerie nodig is. Eerder is al een impuls gegeven aan de wijkverpleegkundigen. Een nieuwe impuls is om de rol en deskundigheid van verzorgenden te versterken. De wijkteams staan voor een grote maatschappelijke opgave. Het veranderproces (transitie en transformatie) is omvangrijk en ingrijpend en kan niet alleen aan het veld overgelaten worden.
   
   
2. Neem daarbij het team als aangrijpingspunt
   Richt de impuls op het wijkteam als geheel, verzorgenden én verpleegkundigen. Kies niet voor een impuls via de wijkverpleegkundige.
   
   
3. Bied ruimte voor maatwerk
   Maatwerk is belangrijk omdat tussen wijkteams verschillen zijn. De organisatorische context verschilt tussen wijkteams (in hoe zorgaanbieders georganiseerd zijn en in organisatiecultuur). Tussen wijkteams is verschil in de mix van competenties, team-functioneren en teamcultuur. Ook in de cliëntengroepen waar de verschillende wijkteams mee werken zit veel variatie (problematiek, mogelijk aanwezig netwerk van vrijwilligers, andere zorgaanbieders, etc). 
   
   
4. Zet met een impuls in op de toepassing van kennis
   Richt een impuls op het mobiliseren van het lerend vermogen bij teams, zowel in randvoorwaarden als in team-functioneren. Bij randvoorwaarden gaat het bijvoorbeeld om de tijd en de ruimte om te leren en reflecteren als team en om een goede kennisinfrastructuur (beschikbaarheid van expertise dicht bij het primaire proces in de vorm van digitale instrumenten en toegang tot experts). 
    

5. Neem bij een nieuwe impuls de verzorgende nog veel meer als uitgangspunt
   Neem de verzorgende nog veel meer als een uitgangspunt. Het signaal uit deze verkenning is dat initiatieven tot nu toe te weinig aansluiten bij de verzorgende beroepsgroep. Om knelpunten effectief aan te pakken is deze aansluiting cruciaal. Organiseer bij het ontwerpen van een nieuwe impuls voeding vanuit de beroepsbeoefenaren zelf en vanuit opleiders en experts die veel met deze doelgroep te maken hebben.

6. Onderzoek hoe belemmeringen in de context van de wijkteams weggenomen kunnen worden
   Laat als ministerie van VWS inventariseren wat voor wijkteams op dit moment de belangrijkste belemmeringen zijn in financiering en wet- en regelgeving. Een impuls is minder effectief als er geen structurele maatregelen komen om teams meer ruimte te geven om zich in de praktijk te ontwikkelen. Bekijk daarbij welk financieringssysteem vraagsturing en het functioneren van wijkteams stimuleert (gericht op de resultaten van functioneren).