Van wie is de gebarsten wc-tegel? Organiseren op basis van eigenaarschap.

Zorgcentra de Betuwe werd door de Inspectie aangesproken op een barst in een wc-tegel, een potentiële broedplaats van bacteriën. Alle locaties moesten vaker gecontroleerd worden. 

Waar gaat het boek over?

Meer regels: wordt de zorg daar nu wel beter en veiliger door? Medewerkers hoeven steeds minder zelf na te denken. Alle instructies en controles hollen hun eigen verantwoordelijkheid en gevoel van eigenaarschap alleen maar verder uit. De wc-tegels zijn van niemand meer. Zorgcentra de Betuwe besloot een andere weg in te slaan: niet méér controleren, maar het eigenaarschap voor de zorg teruggeven aan de medewerkers. 

Organisaties in de publieke dienstverlening lopen compleet vast in hiërarchie en bureaucratie. Zorgverleners, hulpverleners, onderwijzers, politieagenten en ambtenaren hebben geen ruimte om te doen wat nodig is, hun zeggenschap is laag, de regeldruk is groot. Zij raken overbelast en gedemotiveerd. En dat in tijden van grote personeelstekorten! Patiënten, cliënten, leerlingen en burgers missen maatwerk en persoonlijke aandacht. Het is nodig om de sturing en het gevoel van eigenaarschap terug te geven aan de vakmensen, zodat zij samen met hun cliënten kunnen bepalen wat nodig is, juist ook wanneer personeel schaars wordt.

Dit boek biedt daar praktische handvatten voor. Het leidt tot vitale gemeenschappen in plaats van verkokerde organisaties en roestige systemen.

Prof. dr. ir. Mathieu Weggeman, Hoogleraar Organisatiekunde, Technische Universiteit Eindhoven, over het nieuwe boek van Watze Hepkema ‘Van wie is de gebarsten wc-tegel? Organiseren op basis van eigenaarschap’:
 “Hoe kun je bureaucratisch en hiërarchisch leidinggeven verder afbouwen? Hoe kun je professionals zodanig faciliteren dat ze nog beter worden in de uitoefening van hun vak? Hoe kun je vakmensen een gevoel van eigenaarschap geven (en ze daarvan laten genieten)? Watze Hepkema geeft de antwoorden: duidelijk en praktisch. Lezen dus, en er dan mee aan de gang!"

Waarom heb ik dit boek geschreven?

Al ruim 25 jaar werk ik als adviseur voor de zorg, de hulpverlening en het onderwijs. Met toenemend ongemak heb ik gezien hoe deze organisaties bureaucratischer en hiërarchischer werden. Ik was dan ook blij verrast, en een beetje ongelovig, toen ik in 2007 hoorde van de oprichting van Buurtzorg, een thuiszorgorganisatie die ging werken met zelfsturende teams. Ik had net het boek Stoppen met leidinggeven geschreven, maar zo ver als Buurtzorg ging, had ik niet kunnen bedenken. Een van de eerste organisaties die het voorbeeld van Buurtzorg volgden was Zorgaccent, een organisatie voor ouderenzorg in de omgeving van Almelo. Jos de Blok, oprichter van Buurtzorg, heeft hen daarbij geholpen. Ik begeleidde in die tijd toevallig het managementteam van Zorgaccent en viel dus met mijn neus in de boter. Ik keek mijn ogen uit. Ik zag hoe alles anders werd als je de mensen die dagelijks het werk doen het stuur weer in handen geeft en op een gelijkwaardige manier met elkaar omgaat.
Buurtzorg en Zorgaccent scoren tot op de dag van vandaag ruim boven gemiddeld op criteria als medewerkers- en klanttevredenheid. Zorgaccent scoort daarnaast al jaren 1 tot 2 % onder het gemiddelde ziekteverzuimpercentage. Van Buurtzorg ken ik de cijfers niet.

Fieke van Deutekom, bestuurder Kalorama, over het nieuwe boek van Watze Hepkema ‘Van wie is de gebarsten wc-tegel? Organiseren op basis van eigenaarschap’:
“De regie weer teruggeven aan de vakmensen vraagt echt om een fundamentele paradigmashift in gedrag en besturing. Watze Hepkema beschrijft die paradigmashift treffend, met veel praktische handvatten en in een vlotte schrijfstijl.” 

Andere organisaties in de publieke dienstverlening volgden het voorbeeld van Buurtzorg. Maar vaak gaf het werken met zelfsturende teams niet het plezier en de energie die ik bij Zorgaccent had gezien. Medewerkers waren regelmatig gefrustreerd en voelden zich aan hun lot over gelaten. Vaak steeg het ziekteverzuim. Inmiddels hebben veel organisaties zelfsturing geheel of ten dele weer teruggedraaid. Op naar de volgende hype …… Maar wordt daarmee het kind niet met het badwater weggespoeld? Wat maakt dat het werken met zelfsturende teams in sommige organisaties zo succesvol is, terwijl het in andere organisaties niet goed uitpakt?

De gemiddelde manier van besturen en leidinggeven in zorg, welzijn en onderwijs vind ik betuttelend, kleinerend en instrumenteel, ook al doen alle leidinggevenden hun best om het goed te doen. Het kan zo anders. Voorbeelden als Buurtzorg en Zorgaccent laten dat zien. Maar dan moet je de voorwaarden voor zelfsturing wel goed neerzetten. Het gaat bij Buurtzorg en Zorgaccent bovendien om veel meer dan alleen om zelfsturing. Het heeft ook te maken met de manier waarop je met elkaar omgaat, hoeveel beleidsmatige ruimte je geeft, hoe je planning & control inricht, hoe besluiten genomen worden in de organisatie, hoe de ondersteunende diensten functioneren en hoe leerprocessen gestimuleerd worden. Ook waar zelfsturing niet goed mogelijk is, kunnen organisaties veel doen om de hiërarchie en bureaucratie af te bouwen. Zodat vakmensen en cliënten de ruimte hebben en nemen om samen weer te bepalen wat er gebeuren moet.

Graag neem ik de lezer daarin mee. Met dank aan de mooie voorbeelden, de inspirerende boeken en vooral de vele klanten met wie ik de afgelopen jaren samen heb gezocht naar een andere manier van besturen en leidinggeven.

Henriëtte Bertels, bestuurder Cardia, over het nieuwe boek van Watze Hepkema ‘Van wie is de gebarsten wc-tegel? Organiseren op basis van eigenaarschap’:
“Ik gun het ook andere organisaties om aan de slag te gaan met de organisatieprincipes, die Watze in dit boek op een aansprekende manier toelicht. Door deze principes zelf als management en staf toe te passen ontstaan er haast ongemerkt fundamentele veranderingen in de dynamiek van de organisatie. Het brengt, wat we allemaal zo graag willen: zorgprofessionals die weer “in the lead” zijn en het naar hun zin hebben.”

Klik HIER om het boek te bestellen.